Choroba Parkinsona (PD) jest drugą najbardziej powszechnie występującą chorobą o podłożu neurodegeneracycjnym w skali całego globu. Charakterystyczną cechą jest zanik komórek dopaminergicznych istoty czarnej, co prowadzi do niedoborów neuroprzekaźnika dopaminy.
L-dopa jest lekiem stosowanym w PD, a niemal wszystkie składniki pożywienia konkurują z nią o wchłanianie. Spadek jej absorpcji nasila objawy dyskinetyczne i osłabia efekty leczenia. Złotym standardem w terapii PD jest stosowanie L-dopy w połączeniu ze ścisłymi restrykcjami dietetycznymi, m.in. znacznym ograniczeniem ilości białka i odpowiednim jego rozplanowaniem w ciągu dnia.
W badaniach wykazano, że w etiopatogenezie PD pewną rolę odgrywają dysfunkcje mitochondrialne – zarówno w obrębie ich bioenergetyki jak i wewnątrzkomórkowej dynamiki. Zaburzenia w wytwarzaniu energii związane są przede wszystkim z defektem kompleksu I w łańcuchu oddechowym. Ponadto, zaburzenia procesu autofagocytozy i mutacje w obrębie genów PINK1/PARK2 również powiązane są z chorobą Parkinsona. Istotnym mechanizmem jest także akumulacja zmutowanego mitochondrialnego DNA w obrębie istoty czarnej śródmózgowia.
Autorzy badania opublikowanego 11 sierpnia 2018 w Movement Disorders Journal postanowili przyjrzeć się, jak na chorego z PD wpływa manipulacja podaży węglowodanów i tłuszczu. Zaprojektowali badanie tak, aby stworzyć dwie grupy badane: grupę stosującą dietę wysokowęglowodanową (~ 250g) i niskotłuszczową (~ 42g), oraz grupę stosującą niskowęglowodanową (~16g) i wysokotłuszczową (~150g) dietę ketogeniczną. Ilość białka została ustalona w obydwu grupach na 1.0g/kg masy ciała, a zatem była to dieta normobiałkowa, jednak wciąż o zwiększonej ilości białka w stosunku do złotego standardu 0.5g/kg masy ciała w przypadku PD.
W badaniu wzięło udział 47 pacjentów, którzy zostali poddani randomizacji. Ostatecznie, w grupie wysokowęglowodanowej badanie ukończyło 20 pacjentów, a w grupie ketogenicznej 18. Interwencja trwała 8 tygodni. W obecności specjalisty, badani poddawani byli ocenie MD-UPDRS (ujednolicona skala oceny choroby Parkinsona), gdzie dokonuje się dokładnego skalowania stopnia nasilenia symptomów motorycznych i niemotorycznych.
Pacjenci z obydwu grup badanych zostali dokładnie przeszkoleni, w jaki sposób dokonywać pomiaru stężenia ciał ketonowych i glukozy z krwi włośniczkowej. Ponadto, stale byli pod kontrolą specjalistów i otrzymywali multimedialne materiały edukacyjne. Same diety były skonstruowane w sposób jak najbardziej przystępny i prosty, z produktów które bez problemu można było dostac w pobliskich supermarketach.
Po 8 tygodniach interwencji wyniki prezentowały się następująco:
W obydwu grupach odnotowano obecność ciał ketonowych, jednak o fizjologicznej ketozie możemy mówić tylko w grupie ketogenicznej, gdzie ilość BHB w krwi mieściła się w granicach 0.5 – 1.5 mmol/L. W grupie węglowodanowej ilość BHB nie osiągała pułapu 0.5 mmol/L.
Obydwie grupy istotnie poprawiły swoje wyniki w skali MD-UPDRS
W obydwu grupach nastąpił spadek masy ciała, pomimo nacisku na jedzenie do syta i dopasowanej kaloryczności diety
Obydwie grupy zadeklarowały poprawę objawów związanych z dysfunkcjami niemotorycznymi, jednak grupa ketogeniczna wykazała istotnie większą redukcję objawów (41% vs 11%). Jest to bardzo ważna kwestia, ponieważ niemotoryczne objawy PD (m.in. problemy z układem moczowym, ból, zmęczenie, depresja, upośledzenie umysłowe, senność) są najbardziej odporne na działanie L-dopy i jednocześnie najbardziej uprzykrzają życie pacjentów z PD.
Grupa wysokowęglowodanowa wykazała istotne obniżenie wartości parametrów HDL, LDL, cholesterolu całkowitego i kwasu moczowego, podczas gdy w przypadku grupy ketogenicznej zaobserwowano tendencję zupełnie odwrotną.
Co więcej, istnieją przesłanki, jakoby rosnący kwas moczowy mógłby być czynnikiem osłabiającym progresję choroby Parkinsona.
W obydwu grupach interwencyjnych zanotowano pewne efekty uboczne: w grupie wysokowęglowodanowej był to nadmierny i uporczywy głód, a w grupie ketogenicznej… umiarkowane nasilenie objawów motorycznych i dyskinezji. Jednak co ciekawe, w grupie stosującej dietę ketogeniczną objawy te samoistnie zniknęły po 4 tygodniu interwencji, co mogło świadczyć o skutecznej adaptacji organizmu do utylizacji ciał ketonowych.
Badanie to samo sobie jest badaniem pilotażowym, które ma kilka ograniczeń, a są to przede wszystkim:
a) Stosunkowo mała grupa badana
b) Krótki czas trwania (choć i tak wystarczająco długi do wystąpienia adaptacji u większości pacjentów)
c) Ryzyko zaistnienia błędów statystycznych ze względu na rezygnację 9 pacjentów
Badacze spodziewali się, że wprowadzenie zarówno diety wysokowęglowodanowej jak i diety ketogenicznej przyniesie obopólne korzyści, jednak z kompletnie odrębnych biegunów. O ile dieta wysokowęglowodanowa może wielotorowo wspomagać homeostazę dopaminy i stymulować produkcję neuroaktywnych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA) w jelicie, o tyle dieta ketogeniczna może ominąć defekt kompleksu I łańcucha oddechowego i wspomóc mitochondria neuronów poprzez kompleks II, tym samym zwiększając ich wydajność. Co więcej, stosowanie diety ketogenicznej wiąże się ze zwiększoną ekspresją czynnika PGC1-a, który wzmaga powstawanie nowych mitochondriów, a także z samymi właściwościami BHB.
Jak wskazują autorzy badania, zarówno dobrze zbilansowana dieta wysokowęglowodanowa jak i dieta ketogeniczna mogą być korzystne, a także bezpieczne. Istnieje jednak potrzeba, aby przebadać wpływ spersonalizowanej diety ketogenicznej w aspekcie terapii komplementarnej w stosunku do terapii L-dopą, gdyż w obliczu aktualnych doniesień dieta ketogeniczna może wykazywać interesujący potencjał terapeutyczny w tej jednostce chorobowej.
LITERATURA:
- Kalia, L.V., and Lang, A.E.: Parkinson’s disease. 2015. Lancet 386, 896–912.
- Bender, A., Krishnan, K.J., Morris, C.M., Taylor, G.A., Reeve, A.K., Perry, R.H., Jaros, E., Hersheson, J.S., Betts, J., Klopstock, T., et al.: High levels of mitochondrial DNA deletions in substantia nigra neurons in aging and Parkinson
- disease. 2006. Nat. Genet. 38, 515–517.
- Schapira, A.H., Cooper, J.M., Dexter, D., Jenner, P., Clark, J.B., and Marsden, C.D.: Mitochondrial complex I deficiency in Parkinson’s disease. 1989. Lancet 1, 1269
- Phillips, M. C., Murtagh, D. K., Gilbertson, L. J., Asztely, F. J. and Lynch, C. D. (2018), Low‐fat versus ketogenic diet in parkinson’s disease: A pilot randomized controlled trial. Mov Disord.. . doi:10.1002/mds.27390